Το αίσθημα παλμών ορίζεται ως η επίγνωση του μη φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού. Αποτελεί μια από τις πιο συχνές αιτίες επίσκεψης σε προσωπικό ιατρό (16%) και το δεύτερο πιο συχνό σύμπτωμα μετά το προκάρδιο άλγος που χρήζει καρδιολογικής εκτίμησης. Περιγράφεται από τους ασθενείς με ποικίλους τρόπους όπως, η απώλεια χτύπων της καρδιάς, αυξημένη ένταση των χτύπων ,αιφνίδια επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού ή «φτερούγισμα» στην περιοχή του  στήθους. Η δυσφορία αυτή μπορεί επίσης να γίνει αισθητή στο θώρακα, το λαιμό ή στο αυτί ιδίως κατά την διάρκεια της κατάκλισης και έχει συνήθως σύντομη διάρκεια. Πρέπει να τονιστεί ότι φυσιολογικό αίσθημα παλμών γίνεται αντιληπτό κατά την διάρκεια έντονης σωματικής δραστηριότητας ή συναισθηματικού στρες. Παρόλο που είναι πολύ σύνηθες φαινόμενο λίγα είναι γνωστά σχετικά με τους νευρολογικούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την αίσθηση του καρδιακού παλμού. Πιθανολογείται ότι εξιδεικευμένοι υποδοχείς στο μυοκάρδιο και το περικάρδιο αναγνωρίζουν την αλλαγή στο ρυθμό και στέλνουν τα ανάλογα μηνύματα στα ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα για επεξεργασία

Αιτίες

Οι αιτίες του αισθήματος παλμών μπορούν να κατανεμηθούν σε πέντε μεγάλες κατηγορίες όπως παρουσιάζονται στις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Κατηγορίες:

1.    Καρδιακές Αρρυθμίες

                      i.        Υπερκοιλιακές / κοιλιακές εκτακτοσυστολές

                    ii.        Υπερκοιλιακές / κοιλιακές ταχυκαρδίες

                   iii.        Βραδυαρρυθμίες

                   iv.        Δυσλειτουργία βηματοδοτών

2.    Δομικές Καρδιακές Παθήσεις

                      i.        Πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας

                    ii.        Σοβαρή ανεπάρκεια μιτροειδούς βαλβίδας

                   iii.        Σοβαρή ανεπάρκειας αορτικής βαλβίδας

                   iv.        Συγγενείς καρδιακές παθήσεις

                    v.        Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια

                   vi.        Μηχανικές προσθετικές βαλβίδες

3.    Ψυχοσωματικές Διαταραχές

                      i.        Άγχος, κρίσεις πανικού

                    ii.        Κατάθλιψη

4.    Συστηματικές Ασθένειες

                      i.        Υπερθυρεοειδισμός

                    ii.        υπογλυκαιμία

                   iii.        πυρετός

                   iv.        αναιμία

                    v.        εγκυμοσύνη

                   vi.        υποογκαιμία, ορθοστατική υπόταση,

                  vii.        σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας

                 viii.        φαιοχρωμοκύτωμα,

                   ix.        αρτηριοφλεβική επικοινωνία

5.    Επιδράσεις φαρμάκων και παράνομων ουσιών

                      i.        Συμπαθητικομιμητικοί παράγοντες σε εισπνεόμενα

                    ii.        Αγγειοδιασταλτικά  και αντιχολινεργικά

                   iii.        Απότομη απόσυρση των b-αποκλειστών

                   iv.        Αλκοόλ, κοκαΐνη, ηρωίνη, αμφεταμίνες, καφεΐνη, νικοτίνη, κάνναβη,

                    v.        Φάρμακα μείωσης βάρους

Κλινική εικόνα

Η κλινική εικόνα είναι ποικιλόμορφη. Σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αναγνωρίσει ο ιατρός είναι:

• Ο ρυθμός των παλμών
• Ο τρόπος έναρξης και τερματισμού των συμπτωμάτων
• Οι εκλυτικοί παράγοντες
• Πως το αντιλαμβάνεται ο ασθενής
• Τα συνοδά συμπτώματα.  

Παραδείγματος χάριν, οι έκτακτες συστολές της καρδιάς είναι άρρυθμες,  ξεκινούν απότομα, συμβαίνουν συνήθως κατά την ηρεμία και ο ασθενής αντιλαμβάνεται ένα έξτρα καρδιακό χτύπο χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα. Σε αντίθεση, το αίσθημα παλμών που παρουσιάζεται λόγω συναισθηματικού άγχους, έχει κανονικό ρυθμό με σταδιακή επιδείνωση, συμβαίνει μετά από συναισθηματική φόρτιση και ο ασθενής δίνει έμφαση στο αίσθημα του άγχους παρά την αλλαγή στην καρδιακή λειτουργία περιγράφοντας συμπτώματα όπως οι αιμωδίες των άνω άκρων ή του στόματος, άτυπα θωρακικά άλγη και δύσπνοια.

Επιπρόσθετα, αίσθημα παλμών μετά από ξαφνικές αλλαγές στη στάση του σώματος οφείλονται συχνά σε ορθοστατική υπόταση ή σε επεισόδια κολποκοιλιακής ταχυκαρδίας. Αρρυθμίες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης, συνήθως αφορούν είτε μονομορφική κοιλιακή ταχυκαρδία είτε πολυμορφική κατεχολαμινική κοιλιακή αρρυθμία και χρήζουν άμεσης διερεύνησης και αντιμετώπισης.

Σημαντικό να γνωρίζουμε ότι σοβαρά συμπτώματα όπως το αίσθημα της κόπωσης, η στηθάγχη ή ακόμα και συγκοπή αφορούν συνήθως ασθενείς με ισχαιμική ή άλλης αιτιολογίας μυοκαρδιοπάθεια. Οφείλουμε να τονίσουμε ότι συγκοπή μπορεί να παρουσιαστεί σπάνια  και σε άτομα με δομικά φυσιολογική καρδιά κατά την διάρκεια κάποιας υπερκοιλιακής ταχυκαρδίας.

Διαγνωστική προσέγγιση

Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού μαζί με την φυσική εξέταση και το ηλεκτροκαρδιογράφημά παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος στην αρχική αντιμετώπιση των ασθενών με αίσθημα παλμών. Ατομικό ιστορικό ισχαιμικής μυοκαρδιοπάθειας, παθολογικά ευρήματα στο ηλεκτροκαρδιογράφημα (σύνδρομο μακρού QT, σύνδρομο Brugada, υπερτροφία αριστερής κοιλίας)  και οικογενειακό ιστορικό αιφνίδιου καρδιακού θανάτου αυξάνουν τις πιθανότητες το αίσθημα παλμών να οφείλεται σε κακοήθεις αρρυθμίες. 

Σε ασθενείς χαμηλού ή μέτριου κινδύνου για αρρυθμία αλλά με συχνά επεισόδια αισθήματος παλμών μπορεί να γίνει μια απλή τοποθέτηση Holter ρυθμού για 24 ώρες μέχρι 7 μέρες. Η συσκευή αυτή είναι σε μέγεθος μικρού κινητού τηλεφώνου, φοριέται στην μέση με ειδική θήκη σαν ζώνη και ζητείται από τον ασθενή  να καταγράφει ένα σύντομο ημερολόγιο για το χρόνο και τα χαρακτηριστικά των συμπτωμάτων. Συνήθως είναι απαραίτητος και ο αιματολογικός έλεγχος για αποκλεισμό συστηματικών ασθενειών όπως οι παθήσεις του θυροειδούς ή κάποια αναιμία.

Ο υπέρηχος καρδιάς όπως και άλλες σύγχρονες μη επεμβατικές τεχνικές όπως η αξονική τομογραφία καρδιάς και αγγείων και η μαγνητική τομογραφία είναι σημαντικά εργαλεία στα χέρια του καρδιολόγου για να θέσει την διάγνωση και να προγραμματίσει την σωστή και έγκαιρη θεραπεία του ασθενούς.

Εξειδικευμένες εξετάσεις όπως η τοποθέτηση εμφυτεύσιμου καταγραφέα βρόχου (ILR) και η επεμβατική ηλεκτροφυσιολογική μελέτη είναι απαραίτητα σε ασθενείς υψηλού κινδύνου, με μεγάλη κλινική και απεικονιστική υποψία παρουσίας σοβαρών αρρυθμιών αλλά χωρίς να έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής από άλλες συσκευές παρακολούθησης.

Θεραπευτικές επιλογές

Στη μεγάλη πλειονότητα των ασθενών με αίσθημα παλμών, η αιτία είναι καλοήθης και δεν απαιτείται εκτεταμένη διερεύνηση ούτε κάποια εξιδεικευμένη θεραπεία παρά ο καθησυχασμός του ασθενούς και η αποφυγή των προκλητικών αιτιών αλλά και αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής περιλαμβάνουν κυρίως  την μείωση της καφεΐνης την διακοπή του καπνίσματος και αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ. Η υγιεινή διατροφή, η άσκηση και ο περιορισμός του άγχους είναι πολύ σημαντικά στην αντιμετώπιση του αισθήματος παλμών.

Σε ειδικές περιπτώσεις μπορούν  να χορηγηθούν αντιαρρυθμικά  φάρμακα για έλεγχο των συμπτωμάτων όπως οι β αποκλειστές και οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου. Όταν το αίσθημα παλμών οφείλεται σε σοβαρές και ανθεκτικές στα φάρμακα αρρυθμίες ενδείκνυται η επεμβατική κατάλυση με καθετήρα (catheter ablation) και αν χρειάζεται, η τοποθέτηση βηματοδότη ή/και αυτόματου εμφυτεύσιμου απινιδωτή.

Βιβλιογραφία:

1.         Raviele, A., Giada et al (2011). Management of patients with palpitations: a position paper from the European Heart Rhythm Association. Europace, 13(7), pp.920-934.